روش های جایگزین تغذیه شیر خوار از پستان
برای شیرخواری که قادر به مکیدن پستان نیست یا تمایل به این کار ندارد روش های دیگری وجود دارد که میتوان شیر دوشیده شده را به وی داد مانند سیستم کمک رسان، فنجان، بطری و تغذیه انگشتی. در زمان انتخاب روش های جایگزین، باید به قیمت و در دسترس بودن روش، آسان بودن روش و نحوه تمیزکردن وسایل، استرس آن به شیرخوار، این که آیا شیرخوار می تواند در عرض 20 تا 30 دقیقه حجم کافی شیر دریافت کند، آیا برای استفاده کوتاه مدت است یا بلندمدت، ترجیح مادر و آیا روش مورد استفاده باعث تقویت مهارت های شیردهی می شود توجه نمود.
گردآورنده : مرضیه بخشنده کارشناس ارشد مامایی
سیستم کمک رسان (SNS)
این سیستم از لوله معدة بسیار نازک (معمولاً شماره 5) از جنس پلاستیک نرم تشکیل شده که از یک طرف به ظرف حاوی شیر و از طرف دیگر به نزدیک نوک پستان مادر با یک قطعه نوار چسب کوچک متصل می شود این وسیله کمک می کند در زمانی که شیرخوار برای تولید شیر بیشتر پستان را می مکد شیر مکمل هم دریافت کند و در نتیجه تغذیه شیرخوار از پستان تقویت شود. این روش در مواردی که مادر مایل به شیردهی مجدد یا القای شیردهی باشد مفید است. استفاده از سیستم کمک رسان معمولاً به نظارت یک مشاور شیردهی دوره دیده نیاز دارد. استفاده از این سیستم ها با نوع تجارتی آن سخت بوده و تمیزکردن آن مشکل است، گران است و نیاز به آموزش نسبتاً پیچیده دارد. اگرچه این سیستم لوله ای پستان را به گونه ای تحریک می کند که ممکن است نیازی به شیردوش نباشد اما در بعضی از مواقع مادر از هر دو این وسایل با هم استفاده می کند.
تغذیه شیرخوار با فنجان
تغذیه با فنجان زمانی که مادر نتواند تغذیه از پستان داشته باشد، یا والدین مخالف استفاده از بطری باشند جایگزین تغذیه با بطری است. تغذیه با فنجان از نظر مدت تغذیه با شیرمادر، حجم شیر دریافتی و پایداری فیزیولوژیک شیرخوار (ضربان قلب، تعداد تنفس و اشباع اکسیژن) قابل مقایسه با تغذیه با بطری است. به علاوه تغذیه با فنجان به حفظ مدت شیردهی در شیرخوارانی که از چند روش تغذیه کمکی استفاده می کنند کمک می کند، مزایای تغذیه با فنجان برای نوزادان نارس هم گزارش شده است. در بعضی از شیرخواران تغذیه با بطری ممکن است با برقراری تغذیه از پستان تداخل نماید. بنابراین تغذیه با فنجان یک روش جایگزین منطقی خواهد بود به شرط اینکه مادر یا یک فرد آموزش دیده این کار را انجام دهد. این روش مستلزم استفاده از فنجان شیشه ای یا پلاستیک کوچک طبی حاوی شیر مادر است. شیرخوار در موقعیت تقریباً نشسته در حالی که از ناحیه سر و پشت حمایت می شود، تغذیه می شود. لبه فنجان با لب پایینی شیرخوار تماس داده شده تا شیرخوار تحریک شود. وقتی لبه فنجان در تماس با روی لب پایینی قرار گیرد و کمی کج شود، شیرخوار شیر را مزه مزه می کند یا لیس می زند. شیر نباید داخل دهان شیرخوار چکانده یا ریخته شود. بعضی از شیرخواران قادر به لیس زدن یا مزه مزه کردن مداوم نیستند و نمی توانند مقدار کافی شیر دریافت کنند یا ممکن است مقدار زیادی از شیر را به علت چکیدن شیر از کنار دهانشان از دست بدهند.
تغذیه شیرخوار با بطری
اگرچه تغذیه با بطری معمول ترین و شایع ترین روش مورد استفاده در تغذیه کمکی است اما به دلیل تفاوت های ذاتی در حرکات زبان و فک، تفاوت در جریان شیر و عوارض جانبی در رشد و تکامل دهان و فک در درازمدت و ساختارهای حرکتی دهانی، استفاده از این روش سبب نگرانی می شود. بطور کلی تغذیه با بطری در چند هفته اول تولد تا زمانی که وضعیت شیردهی مادر تثبیت شود توصیه نمی شود. چون نحوة استفاده از دهان، زبان و لب ها در تغذیه با بطری و تغذیه با پستان با هم متفاوت است و شیرخوار تغذیه شده با پستان مادر به نوک نرم و قابل انعطاف آن عادت می کند، ممکن است سرشیشه بطری را به آسانی نپذیرد. در زمان تغذیه با بطری، کودک باید به حالت نیمه نشسته در میان بازوان مراقب وضعیت راحتی داشته باشد. در ابتدا شیرخوار را باید از طریق تماس بطری شیر با لب پایین وی با بطری شیر آشنا کرد تا رفلکس جستجو ایجاد شود. سپس هنگامی که شیرخوار دهان خود را باز می کند سر پستانک بطری را به ارامی به داخل دهان او وارد کنید. در بعضی از شیرخواران آشنایی زودهنگام با بطری شیر ممکن است به مکیدن غیرمؤثر پستان یا امتناع از گرفتن پستان منجر شود. گاهی ممکن است لازم باشد شیرخوارانی که مادرانشان نباید شیر بدهند یا به زودی از آنها جدا خواهند شد با بطری آشنا شوند.
سایر روش های موقت تغذیه ای
شیرخوار را زمانی که امکان تغذیه مستقیم از پستان با شیر مادر وجود ندارد با روش های تغذیه ای موقتی دیگر تغذیه می کنند. این روش ها شامل استفاده از قاشق، قطره چکان یا تغذیه انگشتی (Finger Feeding) است. در روش تغذیه انگشتی، لوله تغذیه بوسیله انگشت فرد تغذیه کننده نزدیک محل اتصال کام نرم به کام سخت نگه داشته می شود. این روش مانع استفاده از بطری شیر یا سر پستانک می شود. وقتی که از سرنگ یا قطره چکان استفاده می کنید از ریختن و پاشیدن شیر به داخل دهان شیرخوار پرهیز کنید. چند قطره از شیر را روی لب شیرخوار قرار دهید و اجازه دهید شیرخوار خودش شیر را مکیده و دریافت کند.
تغذیه با لوله داخل معده ای
این روش معمولاً زمانی استفاده می شود که شیرخوار نارس یا خیلی بیمار است و توانایی مکیدن پستان را ندارد. دو روش “بولوس متناوب یا انفوزیون پیوسته” در این مدل تغذیه وجود دارد. در روش متناوب، شیر در اثر نیروی ثقل داخل لوله جریان می یابد. در روش پیوسته لازم است سرنگ حاوی شیر روی پمپ انفوزیون قرار گیرد و سپس به لوله تغذیه وصل شود. به دلیل جداشدن چربی از شیر در حالت سکون و چسبیدن آن به جدار لوله باید تمهیداتی اندیشید تا چربی شیر داخل لوله باقی نماند و شیرخوار از شیر بدون چربی تغذیه نشود. برای اطمینان از انتقال مناسب چربی با روش تغذیه لوله ای پیوسته، باید از یک پمپ انفوزیون با کوتاهترین طول لوله استفاده شود. سر سرنگ باید بالا قرار گیرد و بعد از هر بار مصرف به طور کامل تخلیه گردد (تصویر روبرو). در روش پیوسته، سرنگ و لوله باید هر 3 تا 4 ساعت یک بار تعویض شود.
پرسش هایی که قبل از تهیه یا خرید شیردوش باید به آنها پاسخ داده شود.
1. شیردوش برای مصرف کوتاه مدت است یا بلندمدت؟
2. قیمت شیردوش چقدر است؟
3. وزن شیردوش چقدر است؟
4. آیا کار کردن با آن راحت است؟
5. آیا شیردوش به خوبی پستان را تخلیه می کند؟
6. آیا شستشو و نظافت شیردوش و لوازم آن آسان است؟
7. آیا شیردوش دارای دستورالعمل واضحی در مورد نحوه استفاده از آن می باشد؟
8. آیا با بطری های استاندارد می توان شیر حاصل از شیردوش را جمع آوری نمود؟
9. در هر دقیقه چند دور مکش انجام می دهد؟
10. آیا شیردوش به خودی خود دور مکش را تنظیم می کند؟
11. آیا شیردوش دارای بطری های جمع آوری شیر با اندازه های مختلف می باشد؟
12. آیا راهکارهایی برای جلوگیری از آلودگی شیردوش وجود دارد؟
13. ایا شیردوش بدون صدا کار می کند؟
14. طول سیم برق شیردوش چقدر است؟
15. آیا می توان هر دو پستان را همزمان با هم دوشید؟
16. آیا این مدل شیردوش برای استفاده در بیمارستان مورد تأیید قرار گرفته است؟
17. ضمانت نامه سازندگان آن چه شرایطی دارد؟
18. آیا شیردوش برای استفاده یک نفره می باشد یا افراد مختلف می توانند از آن استفاده کنند؟
19. آیا شیردوش دارای جعبه یا کیف همراه می باشد؟
20. برای کار با شیردوش آیا باید از هر دو دست استفاده شود؟
21. آیا شیردوش مؤثر و کارآ است؟
گردآورنده : مرضیه بخشنده کارشناس ارشد مامایی