دستگاه شیردوش ودلایل استفاده از آن

مدت زمان دوشیدن شیر با دستگاه شیردوش برقی

به مادرانی که از دستگاه شیردوش برقی استفاده می کنند توصیه می شود که مدت زمان دوشیدن مؤثر شیر با دستگاه، 15 دقیقه برای هر پستان و یا تا دو دقیقه پس از قطع جریان شیر می باشد. با این روش بیشترین مقدار شیر و بیشترین میزان چربی شیر از پستان خارج می شود.

گردآورنده : مرضیه بخشنده کارشناس ارشد مامایی

میزان فشار مناسب دستگاه شیردوش برقی

بهترین فشار برای ایجاد خلاء توسط دستگاه 0-250 میلی‌متر جیوه و با سیکل 47 تا 55 بار در دقیقه می باشد. میزان فشار دستگاه باید به گونه ای تنظیم شود که مادر هیچگونه درد و یا سوزشی احساس نکند. برای این لازم است فشار از صفر درجه شروع شود و به تدریج افزایش یابد به طوری که فشار مکشی ملایمی ایجاد شود که سبب جاری شدن شیر شود. فشار زیاد می تواند سبب آسیب به نوک پستان شود. در هر صورت بروز کوچکترین درد یا سوزش باید بلافاصله مکش دستگاه کم شود. در صورت ادامه درد باید عمل شیردوشی قطع شود

عوارض شیردوشی و مدیریت آن

1- در اثر فشار مکشی بیش از حد ممکن است صدمه و ترک قاعده نوک پستان (محل اتصال به هاله) همراه با درد ایجاد شود بنابراین باید از فشار مکشی زیاد خودداری شود.
2- فشار دادن محکم قیف شیردوش به پستان که موجب تورفتن پستان شود ممکن است موجب انسداد جریان شیر از ناحیه تورفته شود و انسداد در هر بخشی از پستان می تواند منجر به احتقان بالای قسمت انسداد و عدم تخلیه کامل پستان و در نتیجه افزایش خطر بروز انسداد مجاری شیر شود.
3- به دلیل فشار بیش از حد دستگاه شیردوش و استفاده نامناسب از آن ممکن است کبود شدگی ایجاد می شود.

شیردوشی برای نوزادی که زودتر از موعد به دنیا آمده

اگرچه نیاز به آغاز پمپ زدن برای همه نوزادان رسیده لازم نیست، اما باید در برنامه تغدیه ای همه نوزادان نارس گنجانده شود چرا که دلایل و اثرات شیردوشی در این گروه متفاوت است. از آنجا که سرعت و قدرت مکیدن و توانایی شیرخوردن مؤثر و برقراری تولید شیر کافی در نوزادان اواخر نارسی قابل پیش بینی نیست مادران این نوزادان باید از پمپ های شیردوشی با استانداردهای بالاتر استفاده کنند.
این نوزادان، عموماً به‌طور مؤثر شیر از پستان دریافت نمی کنند و اغلب در اولین روزها یا هفته ها نیاز به شیر مکمل (شیر دوشیده شده مادر خود) دارند. این مدت زمان، حیاتی ترین زمان برای آغاز و برقراری شیر مادر است. با عدم تخلیه مناسب کلستروم و شیر از پستان، رسیدن به مرحله لاکتوژنز II طولانی تر می شود.
برای اطمینان از تولید شیر و دسترسی به شیر مادر به عنوان مکمل، مادر نوزاد اواخر نارسی باید پمپ زدن پستان خود را در 6 ساعت اول پس از زایمان آغاز کند و این کار را حداقل در طول مدتی که در بیمارستان بستری است، پس از تلاش های نوزاد برای شیرخوردن، هر دو تا سه ساعت و حداقل به مدت 15 دقیقه ادامه دهد. در صورت وجود عوامل خطر برای مشکلات شیرخوردن در این نوزادان، نیاز به مکمل در زمان ترخیص، وجود عوامل خطر برای تأخیر لاکتوژنز II در مادر، باید تشویق به ادامه پمپ زدن در خانه شود تا در مراقبت پیگیری مادر و نوزاد توسط مشاور شیردهی یا متخصص کودکان نیازی به پمپ زدن نباشد.
باید استفاده صحیح از پمپ، راه‌اندازی صحیح، تمیزکردن و اندازه مناسب قسمت های پمپ به مادر آموزش داده شود. پمپ زدن باید به طور همزمان، روی هر دو پستان انجام شود حتی اگر نوزاد تنها از یک پستان شیر می خورد.

دلایل استفاده از پمپ شیردوشی در نوزاد اواخر نارسی

1. نبود قدرت و توان مکیدن مداوم پستان: به دلیل نارسی دستگاه عصبی این نوزادان، اغلب قدرت و توان مکیدن مداوم پستان بشدت از بین رفته یا احتمالاً وجود ندارد. این عدم مکیدن مؤثر، در انتقال شیر و تحریک پستان و در نتیجه تولید شیر مادر اختلال ایجاد می کند.
2. سخت بودن تشخیص دریافت شیر کافی: حتی در یک نوزاد اواخر نارسی به ظاهر سرحال، نباید تصور کرد تحریک مناسب نوک پستان با شیردهی می تواند موجب تولید شیر کافی شود چرا که مشاهده تلاش نوزاد در شیرخوردن، اغلب با نتایج انتقال شیر همراه نیست و حتی با تجربه ترین مشاور شیردهی نیز فریب خورده و باور می کند که به خوبی در حال شیر خوردن است.
3. اهمیت برقراری تولید شیر در اولین روزها و به خصوص هفته اول پس از تولد
تأخیر در برقراری شیر بر تولید درازمدت شیر تأثیر دارد و ممکن است منجر به احساس نیاز به دریافت شیری بجز شیر مادر برای نوزاد شود. بنابراین، باید به همه مادران این نوزادان آموزش داده شود چطور پستان خود را پمپ کنند و تا زمانی که نوزاد بتواند قادر به شیر خوردن مؤثر شود، به تحریک پستان توسط پمپ تشویق شوند.
در صورت نیاز، پمپ زدن مکانیکی باید هر چه زودتر آغاز شده و مکرر باشد تا سطح پرولاکتین لازم برای تولید شیر را افزایش دهد. واقعیت این است که ممکن است در دو تا سه روز اول، اثرات پمپ زدن مکانیکی مشهود نباشد ولی اثرات فیزیولوژیک آن در حال رخ دادن است و زمینه را برای تولید شیر کافی یا بسیار زیاد فراهم می کند. باید به‌خصوص در مورد مادران اول زا آموزش داده شود که پمپ زدن آنها یک روش موقت تا برقراری تولید مؤثر شیر است. باید بین پرستار، مشاور شیردهی و پزشک متخصص کودکان و نوزادان برای پیشرفت این برنامه همکاری لازم وجود داشته باشد. پس از ترخیص از بیمارستان و پیش از قطع شیردوشی با پمپ، نیاز به پیگیری نوزاد به منظور وزن گیری دلخواه است.

مادران نوزاد اواخر نارسی در مورد راه‌اندازی، استفاده و تمیزکردن پمپ شیردوشی دوگانه یا همزمان و دسترسی نامحدود به پمپ شیردوشی در طی اقامت در بیمارستان باید به‌خوبی آموزش داده شوند. مراقب سلامت باید فشار مکش مناسب را در قیف با فلانگ پمپ شیردوشی (قسمتی از پمپ که به روی پستان است) ارزیابی کرده و مطمئن شود مادر این موضوع را درک نموده که اندازه نوک پستان و قابلیت ارتجاعی آن ممکن است در حین پمپ زدن تغییر کند. باید در انتخاب مناسب اندازه قیف و تنوره پمپ شیردوش دقت شود. اگر نوزاد هنوز به درستی شیر نمی خورد یا اگر تولید شیر مادر هنوز به اندازه کافی افزایش نیافته (لاکتوژنز II) یا اگر در خارج از بیمارستان نیاز به شیر کمکی دوشیده شده مادر است، پیش از ترخیص مادر از بیمارستان باید برای تهیه پمپ شیردوشی مؤثر برای استفاده در منزل به وی کمک کرد.
در 7 دقیقه اول شیردوشی، شیر پیشین که حاوی مقادیر زیادی آب و لاکتوز می باشد ترشح شده و پس از آن شیر پسین که شیر چرب بوده ترشح می شود. بهترین زمان استفاده از دستگاه شیردوش برقی بین 15-20 دقیقه برای هر پستان می باشد. پس از اتمام کار با دستگاه می توان با 5 دقیقه دوشیدن شیر با استفاده از دست از قسمت بالای پستان ها به سمت جلو، چرب-ترین شیر ترشح شده از پستان ها تخلیه کرد. این شیر بهترین شیر برای وزن گیری نوزادان نارس است.

ذخیره کردن شیر مادر

شیر مادر باید در محلی خنک و مطمئن نگه داشته شود تا ترکیبات آن به خوبی حفظ شود و در ضمن کم‌ترین خطر آلودگی را داشته باشد. شیر مادر دارای مواد ایمونولوژیک مهمی است که آن را از آلودگی حفظ می کند. ولی با دوشیدن شیر در ظرف بعضی از باکتری های پوست هم وارد آن می شوند. با این وجود تعداد باکتری در شیر ذخیره شده کاهش می یابد.

نگهداری شیر مادر

o نگهداری شیر در دمای اتاق (25 درجه سانتیگراد، 77 درجه فارنهایت)
شیر تازه مادر در دمای اتاق تا 4 ساعت قابل نگهداری و استفاده است.
نگهداری در یخچال (4 درجه سانتیگراد/39 درجه فارنهایت)
زمان بهینه برای نگهداری شیر مادر در دمای یخچال (درجه سانتیگراد 4) ۴۸ ساعت یا دو روز است اما شیر تا ۹۶ ساعت (۴ روز) سالم میماند و قابل نگهداری کرد..
o فریز کردن شیر (20- درجه سانتیگراد، صفر درجه فارنهایت)
فریز کردن روش ارجح برای ذخیره سازی شیری است که قرار نیست طی 48 ساعت مصرف شود. بر خلاف حرارت دادن، منجمدکردن شیر بسیاری از خواص ایمنولوژیک و تغذیه ای آن را حفظ می کند. اگر شیر در اولین فرصت و به روش صحیح منجمد شود تا 3 ماه قابل نگهداری است. شیر نباید در قسمت درب فریزر نگهداری شود. بهتر است شیر حاصل از هر بار دوشیدن در ظرف جداگانه ای منجمد شود اما میتوان ظرف را با چند بار دوشیدن شیر طی یکروز پر نمود. تاریخ دوشیدن شیر باید روی ظروف ثبت شود تا در موعد مقرر مصرف شود.
ذوب کردن شیر منجمد
شیر منجمد باید بوسیله یک وارمر خشک یا با نگهداشتن ظرف حاوی شیر زیر آب ولرم (نه داغ) ذوب شود. شیر هرگز نباید داخل ماکروویو ذوب شود یا بدون مراقبت در داخل ظرف آب رها شود. شیر نباید پس از ذوب شدن مجدداً فریز شود ولی می تواند در یخچال نگهداری شود. شیر ذوب شده باید در مدت 24 ساعت مصرف شده یا دور ریخته شود.

جدول مدت زمان و دمای نگهداری شیر ذخیره شده

ظروف نگهداری شیر

1) ظرف نگهداری از جنس پلاستیک سخت: برای نگهداری بلندمدت شیر دوشیده شده مادر استفاده از ظروف نگهداری از جنس پلی کربنات (پلاستیک های شفاف)، پلی پروپیلن (پلاستیک های غیرشفاف) یا انواع دیگر پلاستیک های سخت پیشنهاد می شوند.
2) ظرف نگهداری شیشه ای: ظروف شیشه ای هم می توانند برای نگهداری بلندمدت به کار روند. اما باید دقت کرد که خیلی پر نشوند یا ترک نخورند.
3) ظرف نگهداری از جنس پلاستیک نرم: کیسه های نگهداری از جنس پلاستیک های نرم (پلی اتیلن) سبب آلودگی شیر از محل خراش داخل کیسه، کاهش خواص تغذیه ای شیر به ویژه چربی و ویتامین های محلول در چربی، هدر رفتن شیر به دلیل نشست شیر از کیسه شده و همچنین گران هستند. این پلاستیک ها برای ذخیره شیر توصیه نمی شود. با این وجود کیسه های پلی اتیلن که مخصوص ذخیره شیر مادر طراحی شده اند، ممکن است برای مادرانی که به محل تحصیل یا محل کار می روند و شیر دوشیده خود را در پایان روز به خانه بر می گردانند مناسب باشد. البته در صورتی که مادر می خواهد این شیر را برای تغذیه شیرخوار استفاده کند باید آن را قبل از ذخیره در فریزر، داخل ظروف پلاستیک سخت بریزد.

نظافت ظروف نگهداری و جمع آوری شیر

برای پاک کردن ظروف از شیر چسبیده به آن را با آب شسته، سپس با آب داغ و صابون مایع شسته و در معرض هوا خشک شود. شستشو با ماشین ظرفشویی هم قابل قبول است.

نگهداری از شیردوش

براساس دستورالعمل سازنده شیردوش عمل کنید و در صورت امکان بازدیدهای دوره ای که توسط شرکت سازنده توصیه می شود را رعایت کنید.
نکاتی مربوط به تمیزکردن پمپ شیردوشی و اجزای آن:
پمپ شیردوشی و اجزای آن به لحاظ احتمال انتقال آلودگی در زمره تجهیزات غیر بحرانی قرار می گیرد. به همین دلیل برای دستیابی به دستورالعمل تمیزکردن پمپ های شیردوشی به دفترچه راهنمای محصول مراجعه شود.
مراحل زیر برای گندزدایی اجزای شیردوش توصیه می شود:
1) بعد از استفاده از شیردوش هر بخش از آن را که در معرض شیر مادر بوده باید شسته شود. بدین صورت که قطعات شیردوش جدا شده، سپس برای 5 دقیقه درون آب سرد خیس می شود. استفاده از آب سرد جهت شستشو مانع از باقی ماندن میکروب و چربی های اضافی شیر در آن می گردد.
2) بعد از اینکه برای مدت زمانی درون آب سرد باقی ماند، باید آن را بوسیلة مواد گندزدا با پایه الکل و به طریق غوطه ورسازی شست. هر بخش از آن باید حداقل برای 15 ثانیه در محلول مناسب غوطه ور شود.
3) آبکشی با آب ساده برای زدودن مواد ضدعفونی باید به طور مناسب انجام شود.
4) بعد از آبکشی قطعات شیردوش را باید بر روی یک قفسه یا حولة کاغذی قرار داد تا خشک شود (نباید قطعات با حوله خشک شود زیرا این عمل ممکن است موجب انتقال میکروب یا باکتری به شیردوش گردد)
5) قسمت خارجی پمپ شیردوش باید به طور روزانه بوسیلة پارچه تمیز شود.
6) پمپ شیردوش نباید در معرض رطوبت قرار گیرد.

گردآورنده : مرضیه بخشنده کارشناس ارشد مامایی